Xelek 7
Mirovbendekî Somer û helbesteke gazinê

Nivîskar: Dr. Ehmed Xelîl
Ji Erebî Werger: Heyder Omer

Dergeh:
Kaşî beşekî pêşiyên Kurd in, (Kassî, Kassît) jî ji wan re tê gotin. Ew li gorî navê Xwedayê xwe niştimanî (Kaş/Kaşo) ango (Birêz) hatine naskirin, û ewana Arî Zagrosî ne, û nişteciyên beşê navend ê ҫiyayê Zagros (Luristan) in, û li ba dîroknivîsan, bi ser gelên arî de tên jimartin.
Derdora sala (1531 b. z) Kaşiyan dest dan ser welatê Babil (Îraqa naka), û paytexta xwe danîn bajarê Babil, û welat bi (Kardoniyaş) ango (welatê Xwda Doniyaş) bi nav kirin, û ҫar sedsalan bûn hukumdarên wî welatî, û şahnişîna wan li ba tuxûbên şahnişîna Mîtanî Horî li bakur û rojava bû. Yekemîn car bû, ku ewana hesp derbas Mîzopotamyayê kirin, da gedêkan û ҫunberiyê normal û yên cengan bikşînin, û şahên wan polîtîkaya aşîtî gerandin, pê re jî welat hem aram û hem geş bû, û paşê, derdora sala (1157 b. z) Aşûriyan dest dan ser şahnişîna wan(1).

Helbesta gazinê:
Ev helbesteke somerî ye, di serdema Kaşî de hatiye nivisandin, naveroka wê mirovekî xwedanas e, rêwresmên perestina Xweda pêk tîne, di dewletê de pileya karê wî bilind bû, û xwedî sermiyan û zeviyên pir bû. Hinek mirovên derdora şah awanbaziyek bi serê wî de gerandin, û virr û vût gîhandin şah. Şah jê xeyidî, û pêre jî rewşa wî pir xerap bû, û dostên wî jê bi dûr de ketin, û koleyên wî dest bi riswakirina wî kirin, û mirovên wî li gel wî têkildar bûn, wek ku kesekî biyanî têkildar dibin. Ewî tiragîdiya xwe bi helbestekê derbirand, û kîtên jêrîn ji wê helbestê ne:
Xwedayê min dest ji min berda û xwe veşart.
Xwdayan ez rûreş kirim, û ji min bi dûr de ҫûn.
Min hêz nema, û mêraniyan min jar bû.
Heybet ji min ҫû, û mal û milk baz dan.
Qedereke sawdar ji her alî de min dorpêҫ dike.
Û şah goştê Xwedayan û tava gelê xwe ye,
dilê wî ji min xeyidiye, û ji min ne razî ye.
Û mirovên derdora wî awanbaziyê li min digerînin.
Ez im ê ku wek mirovbendan dimeşîm.
Naka hînbûm ҫawa veşartî bimeşim.
Ez im ê payebilind, wek koleyan bû me.
Û di nav mirovên xwe de, tevî ku pir in, bê kes ma me.
Kesek jî, li ser riyan, guh nade min.
Gava derbas serayê dibim, hema ҫavek jî min nanire.
Bajarê min moral tirş kirî, wek ku dijmin im.
Dost bûye dijminê min.
Hevalê min bûye şeytanekî fêlbaz.
Û hogir bi zor min ber ve xwe dide.
Hogirên min her tim ҫekên xwe tûj dikin.
Û koleyê min, di encûmenê de, aşkere sixêfan dibêje min.
Hemî kes rûmeta min riswan dikin.
Gava dost min dibînin, ber bi hêla din de diҫin.
Mirovên min, wek ku biyanî me, li gel min têklidar dibin(2).

(1)Arşak Savrastiyan: El-Kurd we Kurdistan, rû 41.Jîn porto û hinekên din: Eşşerq El-Edna, rû 173, 212. Jêrnot Wîlhêlm: El-Horiyyon, rû 56.

(2)Fadil Ebdilwahêd Elî: Mîn Somer Îla Ettewrat, rû 297-298.